Schoonmaken in plaats van weggooien (3): emaille

Mensen gooien dingen weg in plaats van ze schoon te maken, en dat is heel erg voor je portemonnaie en voor de planeet. Deze keer mijn geëmailleerde gietijzeren pan. Die was vroeger wit. Nu niet meer. Wat is er aan te doen?

Lang geleden kocht ik mijn mooie witte Le Creuset in een lokale keukenwinkel (ongetwijfeld terwijl Marktplaats vol stond met prachtige tweedehands exemplaren voor weinig). Ik geloof dat ik nog studeerde. Ik koos voor wit onder openlijke afkeuring van de eigenaar van de winkel. ‘Witte pannen blijven niet mooi. Ik zou het niet doen.’ Ze zei dat een keer of drie, zelfs toen ik al met mijn pinpas bij de toonbank stond.

Ik nam het meteen van haar aan, maar vond het niet erg. Ik vond dit de mooiste, en er komt nu eenmaal kleur in een pan die je veel gebruikt. Hij hoeft er van mij niet uit te zien alsof hij net uit de winkel komt, het mag best duidelijk zijn hoeveel lekkere maaltijden ik al uit deze onverslijtbare pan heb getoverd. Maar de laatste jaren was het wat uit de hand gelopen. De pan was inmiddels deels een beige-bruin landschap dat ook in de vaatwasser koppig standhoudt. (Ja, ik doe mijn Le Creuset af en toe in de vaatwasser. Kan ‘ie best tegen.) Wat te doen?

Toegegeven, een gietijzeren pan van Le Creuset zul je niet snel weggooien. Daar is hij te duur voor. Maar alles van emaille, ook schalen en ovenschalen, is de moeite waard, ook als het niet van gietijzer is. Bovendien kun je op internet heel veel tweedehands geëmailleerde gietijzeren pannen vinden die betere tijden hebben gekend. Tenminste, zo zien ze eruit. Als je zo’n smerig geval op de kop tikt en weer als nieuw krijgt, heb je dus een uitstekende pan voor weinig.

(Even helemaal terzijde: het hoeft natuurlijk geen duur merk te zijn. Je kunt ook prima dit soort pannen bij de Lidl krijgen, als ze zo’n aanbieding hebben. De kwaliteit is niet helemaal vergelijkbaar, vaak omdat het deksel niet goed afsluit, maar ze zijn prima als je een hebt die dat probleem niet heeft. Ook goedkopere gietijzeren pannen gaan decennia mee, is mijn ervaring tot zover. Le Creuset doet een beetje alsof het de emaille gietijzeren pan heeft uitgevonden, wat onzin is. Honderd, honderdtwintig jaar geleden waren er tientallen merken zoals Le Creuset, ook in andere Europese landen, allemaal even goed.)

de grote schoonmaak

Onderstaande methode komt uit het boek Clean and Green van Nancy Birtwhistle, maar stap 1 hadden ik en vele lezers zelf ook kunnen bedenken: een nachtje laten weken in water (nog kokend heet uit de waterkoker) met soda.

Stap 2: de volgende ochtend zag de pan er al een stuk beter uit, maar er was vooral aan de buitenkant nog veel koppig vuil over. Advies van Nancy: besprenkel met veel zuiveringszout en scrob met een schuursponsje die plekken los. Hielp inderdaad geweldig. Ik hoefde nauwelijks te schrobben, alles liet bijna als vanzelf los.

Ik heb mij bij stap 1 eigenlijk niet aan Nancy’s methode gehouden. Voor de binnenkant had ze eigenlijk een andere methode, namelijk laten weken in water met waterstofperoxide (‘green bleach’) in plaats van soda. Dat leek mij wat onzin, dus ik heb ook de binnenkant gevuld met kokend water en soda tot de vlekken onder water stonden. Maar de volgende ochtend waren er toch nog wat hele vage plekken binnen in de pan, dus bij wijze van experiment heb ik dat green bleach ook nog een paar uurtjes zijn ding laten doen. Dat werd dus stap 3. Hielp toch wel wat. Het hielp alleen maar heel kort. Zodra ik er weer mee had gekookt, was dit effect weer helemaal weg. Die moeite nemen we de volgende keer dus niet meer.

Wel belangrijk is stap 4, die Nancy niet noemt maar die ikzelf nogal belangrijk vind. Ik smeer met een keukenpapier de ‘kale’ delen in met olie. Alles wat niet met emaille bedekt is, zoals de krassen aan de onderkant, is gevoelig voor roest. De olie beschermt daartegen.

Hierbij het succesverhaal in beeld:

Kijk mijn mooie pan toch! Weer helemaal klaar voor de komende decennia.

Moraal van het verhaal: heb je iets onooglijks van emaille, gooi het niet weg maar maak het schoon. Wil je iets van emaille, koop iets onooglijks op Marktplaats en maak het schoon. En koop een goede pan, gebruik hem je hele leven en behandel hem goed.

Dat scheelt een hoop van die kloterige budget-koekenpannetjes van onder een tientje, die vol PFAS zitten en na drie keer kromtrekken en afbladderen, en waarin alles verbrandt omdat ze zo dun zijn. Goedkope spullen weggooien is weggegooid geld.